Page 27 - 4322765931-tiras-ocak-2018.compressed

ki, İstanbul’daki bazı özel kütüphanelerde bulunan Kendisi için Ansiklopedilerde yazılan biyogra-
ve sâhiplerinin vefâtı ile hâmisiz kalan kitapların fik mahiyetteki maddeler dışında, hak ettiği şekilde
yabancı ellere satılmalarını önlemek suretiyle, akademik bir yayına, maalesef rastlanılamamıştır.
buralardaki nâdir eserlerin yurt dışına gitmelerine 1964 senesinde, İstanbul Üniversitesi Edebiyât Fa-
sed çekmiş ve bunların devlete kazandırılmalarını kültesi’nde okuyan ve kendisi de Kilis’li olan İrfan
sağlamıştır. Bunların örneklerini, “Anılar ve İnsan- Tâzebay’a âit, 77 daktilo sâhifelik “Mezûniyet Tezi-
lar” kitabından öğrenebilirsiniz. ”nin de, önemli bir araştırma olmakla birlikte, ancak
Cumhuriyet kurulduktan sonrasında da, Ma- bu tez çerçevesinde kaldığını belirtirsek; rahmetli-
ârif Vekâleti, Türk Târih Encümeni, Dârü’l-fünûn nin kültürel gayretlerinin, ilmî olarak hemen hemen
Türkiyât Enstitüsü, Türk Dili Tedkik Cemiyeti gibi hiç ele alınmadığını söyleyebiliriz. Bu çerçevede
kurumlar ve bunların yerini alan kuruluşlar; yayınla- bendeniz, özellikle, bâzı istinsahları yayınlandığı
yacakları eserlerin ortaya çıkarılmasında, Muallim zaman Fuad Köprülü’nün, Ali Nihat Tarlan’ın ve
Rif’at Bey’in bilgi ve vukûfiyetinden pek çok fayda- diğer ilim ehlinin, bu yayınlara yazdığı Önsöz’lerin,
lanmışlardır. Meselâ, Evliyâ Çelebi Seyâhatnâme- buralarda Muallim Rifat hakkındaki övgü dolu
si’nin eksik kalıp da yayınlanacak ciltleri 1928’de; değerlendirmelerin, yapılması şart olan böyle bir
Tarama Sözlüğü gibi devâsâ yayınlar da 1932’de, akademik yayına mutlaka kaydedilmesi gerektiğini
hemen tamamen Kilisli Rif’at’ın çok, çok büyük düşünüyorum. Dolayısıyla, eserlerinin ve sâir ilmî
himmetleriyle ortaya çıkabilmişlerdir. gayretlerinin tek tek tanıtıldığı bir akademik araş-
…..Burada, rahmetlinin son derece çalışkan tırma ve yayın çerçevesinde Kilisli Muallim Rif’at
Bilge’nin bilimsel olarak ele alınması gerektiği ka-
ve velûd olduğuna bir örnek vermek isterim. Bunu nâatimi vurgulamak isterim.
anlatan, Türk Dil Kurumu’ndan, Gaziantepli hem-
şehrisi Ömer Âsım Aksoy’dur: Tarama Sözlüğü ça- Konuşmamızın bu kısmında, Muallim Rif’at
lışmaları sırasında, TDK üst yönetiminin belirlediği Bey gibi son derece velûd bir kişinin kaleme aldığı
55 yetkili kişiye 227 kitabın taranması görevi verilir. eserlerin adlarını, şöyle bir tasnifle sizlere sunmak
Burada 227’yi 55’e bölüp âdil bir dağıtım olduğunu istiyorum. Dikkat buyurulursa, bu eserlerin büyük
sanmayın. 227 eserin % 36’sı olan 82 adedini Ki- bir bölümü, istinsâh edilmiş eserlerdir; ya’ni, kütüp-
lisli Mualllim Rif’at Bey taramış, diğer 145’ini de 54 hânelerin tozlu raflarında -Yusuf Turan Günaydın
kişiye vermişlerdir. kardeşimiz dışında- okuyucularını bekleyen kitap-
çık veyâ risâlelerdir.
…..Muallim Rif’at Bey, bütün bunları, Türk
Dili ve Edebiyâtına olan derin bağlılığı ve örnek -Arapça öğretimi kitapları:
bir milliyetçilik aşkı ile yapmış; ancak, ne yazık ki 1) Otuz Ders -yâhud- Yeni Sarf-ı Arabî
zamâne yönetimi, kendisini, (Divân-ı Lûgâtı’t-Türk (İst.1329 /1912)
ve Besim Atalay örneğinde olduğu gibi), maâlesef 2) Otuz Ders -yâhud- Yeni Nahv-i Arabî (Bu
yeteri kadar takdir etmemiş ve onun maddiyatla çalışmasının baskı aşaması sonlandırılamamış,
ölçülemeyecek değerini, küçük meblağlarla kar- yarım kalmıştır.)
şılamak istemiştir. Yine meselâ Evliyâ Çelebi Se- -Türk Dilinin târihî kaynakları olarak:
yâhatnâmesi’nin 7 ve 8’inci ciltlerini yayınladıktan 1) Dîvân-ı Lûgâti’t-Türk (I-III, İst.1333-1335 /
sonra, sıra 9 ve 10’uncu ciltlerine gelince, isim ver- 1916-1917)
meyelim, aynı maddî kıskançlık devreye girmiştir.
Bunların utanılacak hikâyelerini, ölümünden yıllar 2) Hilyet’l-insân ve halbetü’l-lisân (İst.1340
sonra da olsa hâtıralarının toplandığı “Anılar ve İn- / 1922) (İbn Mühennâ lûgatı olarak da bilinen
sanlar” başlıklı kitaptan okuyabilirsiniz. Bugünlere meşhur Arapça lûgatın, Türkçe ve Moğolca ile
gelince; Kilis Üniversitesi Muallim Rıfat Eğitim Fa- ilgili kısmıdır ve Maârif Nezâreti’nin teklifi üzerine
kültesi’nin gayretlerinin -2013’deki bir Sempozyum hazırlanmıştır)
dışında-, cılız olduğunu, söyleyebiliriz. Ne var ki, 3) el-Kavânînü’l-külliye li-zabti’l-lûgati’t-Türkiy-
YOYAV Vakfı’nın Başkanı Dr. İbrâhim Ateş Bey’in ye (İst.1346 / 1928) (Mil.K. EHT A 47735) (Türkiyât
kadirbilirlik duyguları ve Türk Târih Kurumu’nun Enstitüsü tarafından ve Fuad Köprülünün önsözü
gayretli ve seviyeli bir uzmanı Yusuf Turan Günay- ile yayınlanmıştır.)
dın kardeşimizin araştırmaları, Muallim Rif’at Bey’i, 4) Ebû Hayyân’a âit Kitâbü’l-idrâk li-lisâni’l-
iki-üç senelik aralıklarla da olsa, Ankara’nın kültür Etrâk adlı eserin el-İdrâk Hâşiyesi adlı indeksidir
âlemine unutturmamaktadır. ve Veled Çelebi tarafından da gözden geçirilmiş-

24 25