Page 14 - 4322765931-tiras-ocak-2018.compressed

Yardımda Yarışmak Erdemdir

Dr. Nazif ÖZTÜRK
Kültür Bakanlığı Eski Müsteşar Yardımcısı

“İnsanın kendini ıslah etmesi erdemle, başka- başlangıcından beri, toplum ve devlet hayatında
larını ıslah etmesi bilgi ile olur”. Konfüçyus tartışılan bir konudur. Ahlâkın kaynağı konusunda
“Ölçülü olmak en büyük erdemdir. Bilgelik düşünce tarihinde birçok farklı nazariyeler ortaya
doğaya kulak vererek hakikati söylemek ve doğru atılmıştır. Beşeriyetin var olduğu günden beri iyi,
olanı yapmaktır”. Heraklit kötü, erdem ve erdemsizlik mefhumuna dair insan-
“Erdemlerin temeli, yükselme yolunda sürekli lar arasında mutlaka bir değer hükmünün bulundu-
bir çaba, bizzat kendi kendinle cenkleşme (nefsinle ğu bilinmektedir. Bu açıdan erdem ve erdemsizlik
hissi, insanlık tarihi kadar eskidir. İnsan, tekâmül
mücadele etme), daha büyük ve derin bir saflığa, eden tarih içerisinde maddenin ötesinde bir takım
bilgeliğe, iyilik ve sevgiye yönelik doymak bilmez hakikatler olduğunu anlamış, fiiller ve eşya arasın-
bir istektir”. Goethe daki iyi ve kötüyü hep tartışmıştır.
1
“Erdem; kendimize yapılmasını istediğimiz şey-
İnsanın ve yaşamın amacı nedir sorusuna
leri başkalarına yapmak, kendimize yapılmasını is- ilk çağ filozofları “erdemdir” cevabını vermişlerdir.
temediğimizi başkalarına da yapmamaktır”. Kant Erdem’in ne olduğu sualine ise, Sokrates “bilgidir”
Giriş derken; Platon erdemi “ruhun düzeni” olarak tanım-
Bir senteze ulaşmak üzere yapacağımız ana- lar.
lizlerin konu başlığı, üç ayrı kavramdan oluşmak- Sokrates’e göre erdemli bir hayat sürmenin
tadır. Ele alacağımız herhangi bir sözcüğün kelime tek yolu bu konularda bilgi sahibi olmaktır. Öyleyse
karşılığı ile kavram olarak anlam derinliği aynı bilgi, erdemdir. Sokrates’in bu hamlesi karşısında
değildir. Sözcüklerin kelime karşılıkları yalın olarak Platon, daha ileri bir adım atarak, erdemli olmak
lügatlerde yer alırken; devreye kavram girdiğinde için sadece ruhun düzenlenmiş olması yeterli de-
yolumuz dinlerin emir ve yasak ilkelerine, felsefe- ğildir; insanın devlet/toplum içinde doğru iş yapıyor
nin fikrî yelpaze katmanlarına, ilim ve fikir üstatla- olması da gerekir, diyecektir. Erdem’in tanımı konu-
rının düşünce dünyasına, filozofların aklî teorem- sunda ayrı düşünseler de, her iki filozofun görüşü,
lerinin bitip-tükenmeyen münakaşa labirentlerinin “mutluluk yaşamın temel amacıdır ve mutluluğa
dehlizlerine kadar uzayıp gitmektedir. Görüşler ulaşmanın yolu erdemli olmaktan geçer” noktasına
çoğaldıkça ve münakaşalar arttıkça ihtimaller de evrilecektir. Bu gelişim ve değişimden sonra, insa-
çeşitlenmektedir. Ne, nasıl, niçin, niye soruları ve nın ve yaşamın amacı nedir sorusunun cevabı artık
akıl yürütmeler âdeta birbirini kovalamaktadır. “mutluluktur”; mutluluğa ulaşmak için kuşkusuz
Kavram olarak “yardım” ve “yarış” kısmen an- erdemli olmak gerekir.
laşılabilir gibi görülse de; büyük fırtınalar “erdem” Erdem iyiliğin, iyilikse insanın ve toplumun en
kavramı etrafında kopmaktadır. Filozoflar felsefe yüksek amacı olan mutluluğun gerçekleşmesini
tarihi boyunca “erdem” kavramına değişik anlamlar sağlayacaktır. Aristoteles’e göre iyi olma ya da
yüklemişlerdir. mutluluk, erdeme uygun etkinliklerle elde edile-
Erdem; ahlakça övülen, iyi olma, alçak gönül- bilecek bir amaçtır. Mutluluk, bilgi ile elde edilen,
lülük, yiğitlik, doğruluk gibi niteliklerin genel adıdır. erdemlerle yaşanan ahlâkî bir hayatla mümkündür.
Ahlak, hikmet, fazilet sözcükleriyle birlikte ya da Herkes, ahlâkî bakımdan iyi olanı istemektedir.
bunların yerine kullanılmaktadır. Herkes iyiyi ister. Fakat temel sorun, insanların iyi
Erdem veya fazilet kavramı, felsefe tarihinin ad altında her istediğinin geçekten iyi olup olmadı-

12 13